afroyî
I. [v.c.]
1. fé divni on solé come li pî do ci (del cene) k' el mete; fé prinde a on want li fôme del mwin do ci k' el poite, tos les froyant. Mes noûs solés, dj' els a afroyî kékes djoûs divant d' aler ås noices avou, po n' nén aveur må les pîs e dansant. Les djouweus d' bale raetchèt dins leu want po l' afroyî. F. assouplir.
2. mete pol prumî côp (on mousmint); si siervi pol prumî côp (d' ene usteye). Vosse bele cote di marieye est ddja tote cafougneye !:: C' est rén, hin, come ça, ele serè afroyeye ! Il afroye si nouve pupe. Dji m' va afroyî m' novele cougneye. rl a: [[Motî:sitrimer|sitrimer]]. F. étrenner.
>> afroyî on martchand: esse li prumî atchteu del djournêye.
3. esse li prumî ki passe so (on tchmin, on passaedje), et l' rinde pus lådje, pus plat. Les taessons afroyèt les pazeas, et après, tos les djibîs î passèt (L. Mahin). Avårci, c' est les Celes k' ont-st afroyî les prumîs tchmins. F. frayer, ouvrir, défricher, rendre praticable.
>> afroyî l' gozî: (po rire) boere ene gote po rinde li gozî pus lådje po cåzer, po tchanter. S' i n' sait tchanter, dinez lyi ene gote po-z afroyî s' gozî. F. dégager la gorge.
>> afroyî ene glissåde: passer l' prumî so on ridoe, pol rinde bén ridant. F. polir.
4. fé travayî pol prumî côp (ene machine, on moteur, ene oto). Po bén afroyî on moteur, el fåt poûssî pa des côps a fond, mins nén lontins. F. rôder.
5. fé l' amour li prumî côp a (ene kimere). Tins des noices, elle a afroyî l' cote, et al nute, c' est leye k' a stî afroyeye. Cwand i s' a maryî, si feme esteut ddja afroyeye. F. dépuceler.
6. fé fé des movmints a (on boket do coir) po l' estchåfer. Li djouweu d' bale afroye si bresse. Dj' irans piter on cwårt d' eure, manire d' afroyî nos viyès djambes. rl a: [[Motî:disroedi|disroedi]]. F. échauffer, dérouiller.
II. s' afroyî [v.pr.]
1. s' [[Motî:adure|adure]] (a). I s' afroyrè vitmint a ça. F. s'habituer, se faire.
2. si fé (on passaedje). I s' afroyît on passaedje divins les djonkeas. C' est avou les sårpetes et des hepietes k' i s' ont afroyî on passaedje etur les liyanes. F. se frayer.
3. s' estchåfer. Li nedjeu si spite avou d' l' aiwe po s' afroyî. F. s'échauffer, se mettre en train.
Disfondowes: afroyî, afroyi, afroyer, afroyè, afro.i, afrouyî, aflouyî.
| afroyaedje [o.n.] no d' fijhaedje et no di çou k' est fwait (accion eyet si adierça) po les viebe "afroyî" et "s' afroyî", et copurade
1. prumî uzaedje d' on moteur. Dinltins, l' afroyaedje des otos duréve 10.000 km. I vs fårè bén rloukî al machine tins d' si afroyaedje. F. rôdage.
2. fijhaedje d' on tchmwin. I vos fårè dedja bén ene samwinne pol seul afroyaedje d' ene voye po saiwer vos bwès. F. dégagement d'un passage, établissement d'une voie.
3. trawaedje del fleur d' ene kimere. Voci Djan l' Tchôkeu, li rwè des afroyaedjes al doûce. F. dépucelage.
4. disroedixhaedje, estchåfaedje. F. échauffement, mise en condition.
5. sitrimaedje d' ene novele usteye.
6. prumî passaedje so ene glissåde pol rinde bén ridante. F. polissage (d'une patinoire).
Disfondowes: afroyadje, afroyèdje, afroyâdje.
| afroyeu,
afroyeuse u
afroyresse [o.f.n.] li ci(ne) k' afroye (ene sacwè).
>> afroyeu(se) di voye: li prumî (ire) ki fwait ene sacwè ki ls ôtes ni oizrént nén fé, mins ki les djins après zels ricnoxhèt tertos. On pout bén dire ki l' Jules Destrée eyet l' Jules Renard ont stî deus afroyeus del voye k' aléve moenner å skepiaedje del Walonreye. F. précurseur, euse.
[[Imådje:afroyi.jpg]]
Å mitan, deus ridoes ont stî afroyîs (sol Daegntoele).