bouter (codjowaedje)
I. [v.c.]
1. poûssî (voleur sipotchî po fé bodjî). I boutént des toneas divant zels et s' divént i boere on vere a tos les cåbarets; end aveut ki s' djoként, moirzives (E. Pècheur). rl a: tchôkî.
2. mete. Les ôtes ravalèt, mins vos, vos boutez vos vizites a dijh francs. rl a: boutans. >> bouter (ene sacwè) e l' idêye d' ene sakî: lyi dner ciste idêye la, li tourner po k' i shuve ci idêye la. I lyi bouta el tiesse di n' pus aler travayî å Deleze. rl a: tchôkî. F. suggérer, inculquer. >> bouter l' feu: a) mete li feu. F. incendier. Les djindåres ont vnou fé ene inkete po vey kî çk' aveut bouté l' feu al moye di four. b) aloumer li witche d' ene mene po l' fé peter. C' est lu k' a bouté l' feu al mene. rl a: boute-feu. c) raprepyî les bwès d' on feu, po k' i rprinde bén. F. attiser. >> bouter filet: taper filet.
3. tchôkî, stitchî, herer. F. fourrer.
4. ofri a vinde. Li legumî n' aveut co rén a bouter por mi fé mes confiteures. F. offrir, proposer.
5. dire. Cwè çk' i boute mi ome ? Et lu ki n' s' a nén maryî peu di dveur erlocter l' måjhone, boute-t i (F. Barry). On dit eto: tchanter. F. dire, affirmer, avancer, prétendre.
6. diner, passer, avoyî. Boutez mu do feu. Boute mu on côp d' mwin ! rl a: abouter. F. apporter, donner.
7. rashir (sicrire li no). Dji l' a bouté dins les redjisses des etrindjirs. F. inscrire. >> esse bouté a l' croye: esse mårké so l' ardwesse (des cis ki n' payèt nén do côp). rl a: croyî. F. débiteur.
8. bouter deus, cwate, shijh dints: (mot d' acleveu) aveur deus dints di dvant ki crexhèt, pus deus ôtes, pus deus ôtes, çou ki mostere l' ådje des vatches (2, 3 et 4 ans), des tchvås (3, 4 et 5 ans), des bedots. rl a: poûssî.
II. [v.s.c.]
1. poûssî, tot fjhant ene foice. Dj'a bouté po l' rilever, mins dji m' a fwait do må å dos. rl a: foirci. F. pousser, forcer. >> bouter al rowe; u: bouter al tcherete; u: bouter å tchår; u: bouter al bote; u: bouter avou (ene sakî): aidî ene sakî, ene sacwè, a-z ariver. Boute ene miete al tcherete avou mi. On dit eto: poûssî. F. encourager, approuver, inciter, être partisan, défenseur de. >> boute co on côp, Tetene, boute: xhinêye do tchant do colon mansåd.
2. ovrer. Boute don, et bon coraedje ! Nos avans bouté ene djournêye å long. Si dji boute ene miete di trop, mi cour bat l' berloke, dji dmore bladjot (E. Dumont). Dj' a conté les cis ki toutchént des sôs sins bouter: end a 150 el coulêye; et come ça tot l' long do tchmin. F. travailler, trimer, se fouler. >> bouter po u: bouter do: ovrer come. I boute po shofleu al veulreye; i boute do botchî. rl a: fé do. F. travailler comme. >> bouter po sot: si cdure come on sot. F. se comporter comme. >> bouter a pîce: esse payî sorlon li rindmint. rl a: tchôke. >> i boute come on tchén ki fwait des bloukes: i fwait må si ovraedje. >> i n' boutèt nén e rastrindant: i boutèt d' bon cour. >> bouter a tchedje: ovrer fer, dabôrd k' on-z a ddja trop d' ovraedje. >> bouter a deus po onk u: a troes po deus: pårti inte deus djins l' ovraedje d' on bon ovrî. >> bouter po Dônat; u: po les coyes do påpe; u: po des coyes do rwè d' Prûsse:; u: po des pronnes: bouter sins esse payî. F. pour des prunes. >> c' est todi hay et boute: on-z est todi a l' ovraedje. Li djimnastike est a l' oneur Tot seu, ubén tertos e keur Ça flaye, ça grawe, ça les fwait totes; So les machines, c' est hay et boute ! (V. Delire). >> Totafwait lyi vént å cou sins bouter: il a todi del tchance. >> N' a si pô boute ki n' aide° .
3. djouwer on cwårdjeu (ås cwåtes), rexhe on limero å djeu d' kine. C' est po enute u c' est po dmwin ! hay, boute ! F. jouer, donner.
4. crexhe, poûssî. D' on tins parey, tot va bouter foû d' tere. >> Les foyes boutèt, c'est on måva tins po les sots: les sots divnèt pus sots å prétins. F. pousser. >> fé bouter: ahiver. On-z a sayî d' fé bouter do bouneur, mins gn a tant yeu d' crouwôs pol sitofer k' on n' a nén seu shuve a lzès råyî. F. faire pousser, créer.
5. rexhe tot cåzant des botons, des djårnons, rexhe do coir tot djåzant d' on boket do coir, d' on må. Waite on pô, gn a les åbes ki boutèt ddja bén. C' est l' bontins; gn a l' bwès ki boute. I fwait trop tchôd el cåve: gn a tos les canadas ki boutèt. On djheut k' les botchas, u botchrês, c' esteut des mås qui boutént après l' passaedje des soris par nute (on les loméve "botons d' soris". rl a: poûssî, djårner. F. pousser, bourgeonner, germer. >> bouter a bwès: (mot d' planteu) fé des coxhes, estô des fleurs, tot djåzant d' èn åbe a frut. rl a: fiyî. >> gn a l' bwès ki boute: dijhêye cwand ene sakî fwait des biestreyes, u piede el tiesse.
6. fé rexhe del tere tot djåzant des fougnants. Les fougnants ont bouté e nosse cortijhea. rl a: boute. F. fouir.
7. lûter coine conte coine, tot djåzant d' vatches, di ciers. Waite ces deus vatches la ki boutèt co. >> boute a tot !: boerlaedjes des schaessîs (sôdårds ki rotént avou des schaesses) cwand il ataként.
8. (mot d' batlî) monter, tot djåzant do livea d' aiwe d' ene mouze. A Prague, l' aiwe a bouté tote li fén d' samwinne.
9. tinkyî ses musses do vinte, po fé rexhe ene sawè pa l' anusse (seles), pal nateure (vea, efant). rl a: presser. >> I boute témint k' i va fé s' sidje: djeu d' mot inte li sinse 2 (ovrer) eyet l' sinse 9 (poûssî, pressî cwand on-z est sol pot).
10. bouter å lådje: a) (mot d' batlî) cwiter l' rivaedje, tot djåzant d' on batea. rl a: poûssî å drî. b) cori evoye. rl a: fote si camp, lever l' pî, li guete, li smele, li peton, li pantoufe, li talon, li daxhe, trossî l' guete. F. s'éclipser, s'éloigner.
11. dire. >> bouter dsu ene sakî:: dins ene håsse, diner on pris pus hôt kel pris d' l' ôte. Boute dissu, ôtmint ti n' l' årès nén. On dit eto: dire, mete dissu. F. surenchérir. >> bouter avou (ene sakî): tini, dire avou lu. C' est ça ! Boutez avou vosse pa dinoz lyi råjhon! (C. Tombeur).
12. bouter po (+ viebe): a) fé les cwanses di Il a bouté po m' fote on côp d' pougn, mins c' esteut po rire. F. faire semblant de. b) sayî di, fé ene foice po. Il ont bouté po lver l' blo, mins i n' ont seu. Il ont bouté po bin fé. Les voleurs ont bouté po foircî l' sereure. F. tenter, s'efforcer, essayer.
13. kimincî. Nén tant d' cayets, boute, dabôrd ! F. se mettre à la tâche, au boulot.
III. si bouter [v.pr.]
1. si bodjî. Boute tu d' la, ki dj' m' î mete. F. se pousser.
2. si mete. Boutans ns a l' ovraedje. C' est dmwin k' dji m' boute a pîce Adiè tote li djonnesse (Bosret). >> si bouter des idêyes el tiesse, u: si bouter ene sacwè e l' idêye: kimincî a tuzer (tofer) a çoula. Ele si boute des målès idêyes el tiesse. Dji n' mi såreu bouter çoula e l' idêye. rl a: tchôkî. >> si bouter a l' laxhe: si maryî. rl a: nuk. Franwal: ahåyant po: "se mettre la corde au cou".
3. si tchôkî (si fé moussî). F. se fourrer. >> si bouter l' doet e l' ouy: si tromper.
IV. [v. sins djin] crexhe, rexhe, poûssî. Si vs n' aloz nén e scole, i vos boutrè des orayes di bådet. I lyi boute on vinte di tchenonne. Disfondowes: bouter, boutè, boutî. Etimolodjeye tîxhone.
Pårticipe erîrece prin come no:
Sivierba :
Parintêye avou des cawetes :
Viebes parints fwaits avou des betchetes:
Viebes a spitrons :
Codjowa divnou djivion :
Mots d' aplacaedje :