carbone [o.n.] elemint do [[Tåvlea periodike des elemints|tåvlea d' Mendeleyev]], del troke des coirs simpes metaloyides, kinoxhou dizo l' essegne atomike C, li nombe atomike 6, eyet l' pwès atomike 12.
On l' trove dizo sacwantès foûmes dins l' nateure a l' estat combiné, c' est li mwaisse compôzant des coirs vicants; c' est eto l' elemint essinciel do [[Motî:tcherbon|tcherbon]].
So cogne cristalijheye, il fwait do [[Motî:grafite|grafite]] ou des [[Motî:diyamant|diyamant]]s.
Etimolodjeye: do latén carbo, carbonis ([[Motî:tcherbon|tcherbon]]).
| carbonijhî [v.c.] [[Motî:broûler|broûler]] pår, disk' a ndè fé do tcherbon di tos les texhous vicants.
| carbonijhî,
carbonijheye [addj.] k' a stî carbonijhî, k' a stî broûlé pår.
| carbonijhaedje [o.n.] accion do viebe carbonijhî.
| carbonike [addj.] (mot d' tchimisse)
acide carbonike: H2CO3.
gaz carbonike: gaz rizultat do broûlaedje do carbone pa l' [[Motî:ocsidjinne|ocsidjinne]], di formule CO2; c' est l' gaz k' on rsaetche tot respirant.
| carbonate [o.n.] (mot d' tchimisse) sé ou ester fwait a pårti d' l' acide carbonike.
| carbonile [o.n.] (mot d' tchimisse) radicå bivalint —CO—.
| carbocsile [o.n.] (mot d' tchimisse) radicå univalint —COOH.
| carbocsilike [addj.] (mot d' tchimisse) k' a-st on radicå carbocsile.
| carbocsilaze [f.n.] (mot d' biyolodjisse) enzime k' intervént dins l' metabolisse des glucides.
| carbonifere [o.n.] termene djeyolodjike do [[Motî:paleyozoyike|paleyozoyike]], ki va d' i gn a 360 a 286 miyons d' anêyes; insi lomêye paski c' est des foresses do carbonifere k' ont stî fwaites li plupårt es voennes di tcherbon.
----
* [[Carbone|Dipus d' racsegnes sol carbone]]
* [[Gaz carbonike|Dipus d' racsegnes sol gaz carbonike]]
* [[Carbocsilaze|Dipus d' racsegnes sol carbocsilaze]]
* [[Carbonifere|Dipus d' racsegnes sol carbonifere]]