disbåtchî 1 (codjowaedje)
I. [v.c.]
1. rinde målureus. Ni fjhoz nén ça, vos l' pôrîz disbåtchî. rl a: dizawirer. F. attrister, désoler.
2. fé piede li Nôr a (ene djin), el rinde tote pierdowe. I n' fåt nén co disbåtchî ci efant la dipus k' i n' l' est. rl a: disvoyî. F. perturber.
II. si disbåtchî [v.pr.]
1. divni foirt målureus(e). I n' si fåt nén disbåtchî po si wai d' tchoi. I gn a pont d' avance a s' disbåtchî cwand l' måleur est arivé. Gn a pont d' avance a braire, co moens a s' disbåtchî. I n' si fåt nén disbåtchî po ene mwaijhe anêye, il irè mia pus tård. rl a: si dloujhî, si disvoyî, si disnorter, si catibuler, si leyî ndaler, si leyî djus. F. s'attrister, s'affliger, se décourager, se désoler, se démoraliser. >> si disbåtchî moirt: si disbåtchî foirt (a-z è mori). C' est do tins a s' disbåtchî moirt. F. se désespérer.
2. divni mwais (tot djåzant do tins). rl a: si dismete, si leyî djus, si disvoyî, si disbrôler, si noeri, si renoeri, si maxhurer. F. se gâter.
Disfondowes: d(i)bautchî, d(i)bautchi, d(u)bâtchî, dusbâtchî, disbâtchî, disbautchî, disbautchi, dèsbauchî, dèsbautchî, dusbautchî, dusbautché, dèsbautchè, dusbautchi, dësbautchî, dësbautchi.
| disbåtchî, eye [addj.]
1. ki n' a pupont d' rafiya d' viker. Elle a l' air tote disbåtcheye. Ayir, Sins k' i nel oizénxhe dire, I shonnént disbåtchîs, Les vîs (J. Guillauime). Merci bråmint des côps, comere, Pol boket d' pwin et l' pitit vere K' tot etir m' a rmetou d' astok, Cwand les cråxholets pixholéts, Riyént tot d' èm vir disbåtchî (G. Brassens, rat. pa J. Beaucarne). rl a: disbeli, disvoyî, dizôrné, disnorté. F. désespéré(e), triste, cafardeux (se), maussade, désabusé(e).
2. måvlé, êye; mwais, mwaijhe. Li djårdinî esteut disbåtchî di vey ses beas rôzîs, fén emîlés, tourner a rén (C. Colonval). Dj' so disbåtchi droci Dj' end a m' conte di vos toûs Di vos fåssès amours (Molière, rat. pa J. Beaucarne). F. découragé(e), ennuyé(e), fâché(e), attristé(e). rl a: catibulé, discatibulé.
3. poenneus(e). Dispu l' democratijhaedje des voyaedjes, tos les vîs cous disbåtchîs si rtrovèt a Benidorm (C. Staquet). F. triste, abattu, affligé, perturbé(e).
4. ki s' fwait må do måleur d' èn ôte. Dj' avans stî foirt disbåtchîs d' aprinde po nosse mononke; li Bon Diu si åme ! (lete di condoleyince) F. désolé(e), attristé(e).
5. al plouve tot cåzant do tins, do cir. Aprindoz nos l' espwer mågré l' cir disbåtchî (J. Spinosa). rl a: grigneus. F. maussade, morose.
Disfondowes: disbautchî, -îye, disbautchi, iye, dèsbautchi, iye, dusbautché, êye, dèsbautchè, ée, dèsbâtchè, ée, d(u)bâtchî, èye, d(i)bautchî, èye, disbautchî, -èye.
| disbåtchance [f.n.] estance d' onk (ene) k' est disbåtchî (eye), ki n' a pus nou rafiya, k' a pierdou l' espwer. E rmetant les fiers å feu, ele si rafiyive, sins sel oizeur dire, refacer des anêyes di disbåtchance tot-z è vicant sacwants beles (J. Schoovaerts). rl a: diloujhance, dizôrnance, disbåtche, disnortance, disvoyance, dizawurance, diloujhe, disvoye, disbåtchmint, diloujhmint, ralaedje plin. F. désespoir, désarroi, affliction, désolation, cafard, spleen.
Disfondowes: disbautchance, dusbautchance.
Etimolodjeye: viebe disbåtchî, cawete -ance, avou assaetchance di "disseulance", 1930.
| disbåtchant, disbåtchante [addj.] ki disbåtche. Ké disbåtchant ivier ! C' est disbåtchant do vey ploûre tos les djoûs. Ça est disbåtchant a s' fote li tiesse å meur. C' est disbåtchant d' vey les efants mamborner leus parints. C' est bråmint disbåtchant d' el vey må tourner. rl a: peneus, diloujhant. F. décourageant(e), attristant(e), décevant(e), démoralisant, désespérant(e), désagréable, écoeurant(e), triste.
Disfondowes: disbautchant, dèsbauchant, dèbauchant.
| disbåtche [f.n.]
1. diloujhe. Mi cour est evoye al disbåtche Dispu l' matén, pa l' ouxh å lådje (J. Guillaume). rl a: disvoye. F. désespoir, tristesse, cafard. >> esse, si mete, si taper a l' disbåtche: a) esse disbåtchî, si disbåtchî. F. triste, chagrin, cafardeux. b) esse foirt mwais, tot djåzant do tins, esse al plouve.
2. estance d' ene sacwè k' est tot distrût. rl a: disbrôle. >> end aler a l' disbåtche: tourner a cou d' poyon. F. péricliter.
Disfondowes: d(i)båtche, disbautche, dèsbautche, dusbautche, dèsbauche, d(u)bâtche, d(u)bautche, d(u)bâtche, dèbauche. rl a: dibåtche.
| disbåtchmint [o.n.] piete do rafiya d' viker. rl a: disvoymint. F. abattement, chagrin, tristesse. rl a: diloujhmint, disvoymint.
Disfondowes: disbautchmint.
Omonimeye