Nouvelle fantastique, style H.P. Lovecraft de Jean-François Brackman. |
Wêtoz mu dins les ouy
Avou s' tiesse bachiye come on vî bådet, Anatole Petitbois rote tot doûcetmint è l' reuwe Måwère. I vént tot djusse dè botike et asteûre, il erva è s' måjone, l' ome. On veût bin k' i gn a yu del pleuve : li trotwêr est co tot frech.
Li reuwe Måwère, douski m-n ome vike, c' es-st one fayêye ruwe come i gn a dins totes les grandès vèyes : nén fwârt bèle. I n' i fêt nén bon viker ou minme s' i pormwinner, vêla. Pont d' botikes avou des bèlès dvanteures; rin k' des grîjès murayes ki n' ont nén bèle êr, totes machurêyes di grafitis, sapinse k' on dit. Gn a minme des vûdes båtimints.
Po cmincî, les djins ki vicnut dins c' ruwe la, c'est branmint des ptits ovrîs. Des djins ki n' ont wêre di cårs. Come nost ome, la, tunoz.
Dinltins, il aveûve sitî al fabrike, sacants ans. Mins ça a må toûrnè. Dispû, vo l' la å chômadje. Et asteure k' il est pus vî, pont d' avance di cachî après one place. A cwêre k' i gn a k' les djonnes ki poulnut travayî. Dè côp, i n' est nén fwârt ritche. On ptit cårtî ruwe Måwère, c' est todi bon assez por li. Et tos les djoûs, i brichôde. Tènawète aler å botike. Choûter l' posse. Fé des crweujlès mots, il inme co bin.
I fêt pus vî k' i n' est, Natole. I rote todi a bachète, aspouyî su s' gros vinte, ses spales come one boteye di Stoutt. I vz a afiye des ouy come des afêres di marou, cand i n' a seû dwârmu del gnût. Todi tot seû, chone-t i.
Vo l' la rtchê å numèro 104, i prind ses clés et i rintère. I monte å trwèzyinme et la, i va a l' apartèmint 2b. C' est la k' i vike : one bèle place, one tchambe a coûtchî, one pitite cujène, et one sale di bin co pus ptite. I n' a nén dandji did pus.
Natole choufèle, lêt ses satch sul tåve. I s' va achîre sacants munutes po choûter al posse onk des cåzadjes k' il ètind voltî. Aflachî dins s' fåteuy, i tape si vuwe pal fignesse.
Si-t apartèmint est mètu su li ptit costè dè båtimint, dè costè d' l' impasse Pirote. Come elle est fwârt sitwète et k' i gn a on batimint fin parey su l' ôte trotwêr, les djins sont cåzu buk a buk. Tapez l' fignesse å lådje, èvôye ! Vos ploz fé l' canlète avou les vwèzins.
Si vos v' loz bén, paski n' alez nén sondjî k' les djins d' vêla s' cåznut insi d' one fignesse a l' ôte! Non, vos! Nén ddja ddins l' ascinceur. Dins les grandès vèyes, les vwèzéns ni s' cåznut pus. Afiye vos n' wâzrîz nén ddja atåchî one sakî.
Mins rvunans todi a noste istwêre. Boutans k' vos vicrîz la avou Natole. Et bén, pa vos fignesses vos wêrîz les murayes dè l' ôte imeube, la tot près, avou one fignesse ki chone cåzu astok del vosse, po vos l' wêtî come on posse di tévé, et s' mochter çki s' passe mon les vwèzéns.
Natole ni fêt nén ça, savoz; i sét bén k' ci n' est nén bia. Et cand i l' vôrot fé, i nel sârot. l' apârtèmint ou k' i pôrot rwêtî est vûde. Tantia k' i n' a pupont d' ridôs, m-n ome. I n' nn a nén dandjî adon; et i fêt pus clér sins k' avou. La one sacwè di spårgnî; gn a ddja assez d' corant a dvu payî tchêr et vilin!
Mins ç' djoû-la, gn årè dè candjmint dins les abutudes. Come djè l' a dit, i tape si vuwe pa l' fignesse, et wê la, téns! Gn a one sakî al fignesse låvå! Li Natole a stî sêzi. Pwis, fêtafêt, i s' dit è lu-minme k' i gn' a rén d' èwarant avou ça: kitfiye des djins k' årîne bâgué vêla.
Torade il est l' eure di s' fé a dinner. Il èva è s' cujine, et del cwane di l' ouy i vwèt ki... A ça! L' ome est co todi la! Del cujine i l' wet bén ossi. I l' wêrot bén di totes ses places, vèyanmint k' ele pudnut tortotes li lumiêre dè minme costé.
Etot sôrtichant ses afêres po s' fé a mindjî, i n' djoke nén di rwêtî m-n ome låvå. I l' sikerwête, minme! C' es-st on grand fwârt boulome, å mutan di s' vikêriye, k' a l' êr d' onk ki n' si lêt nén adire. I pwate des nwêrès berikes, come pol solia. On dirot k' il es-st achîd, mins cweski s' tént rwèd ! Rwèd come Bamban! Et i rwête drwet padvant lu.
" -C' est mu k' i rwête ?", sondje-t i Natole après awè mètu l' tchå sul sitûve. On nel sårot dire, avou ses nwêrès berikes. Sobayî, douvént k' i dmeure la dispu ttaleure?! I n' est nén-st èdwarmu, dandjureus.
Tunoz: la one drole di sinteu véci. Diddjo! C' est l' tchå ki cût !
Crwèyoz mu si vos vloz: l' ome n' a nén boudjî djusk' al vièsprêye. Dandjureus k' i nn a nn alé k' po-z aler coûtchî. Adon, Natole si dmande vrêmint cwè. Drole d' afêre, tolminme. Dabôrd, li lèdmwin, il a stî hôrlé èwaré d' vôy, viè noûve eures å matén, ki l' ome esteuve co todi achîd padrî s' cârô, avou ses berikes èco, come po n' nén k' on vwèye ou k' i tape si vuwe. Natole a cåzu tchê å rviêrs. Cwesk' i fêt la, c' båyåd la? Après on momint, i ly chone bén ki c' est lu k' l' ome riwête. Dè côp, Natole n' est nén a s-t åje. L' ôte djondu k' est la a l' racawêtî ! Mins cwè fåt-i fé?
Ç' a stî on mwês djoû. L' ome ås berikes n' a nén stî djus di s' tchiyêre, k' on côp ou deus, vos advinez bén po cwè. Insi on ly a minme apwarté a mindjî, po k' i n' dwève nén kiter s' place ! Il a pièrdu ses cénk lociyes, çti-la! Nosse Natole est tot brouyî. Tofêr, i sint k' on l' rawête, et ça n' ly va nén. Minme cand i toûne si dos viè l' fignesse, i sint les ouy di l' ôte, lignant s-t hanète come deus fuziks.
Et l' djoû d' après, kés novèles? I nn a pont, on racomôde les viyes. Li novia vwèzén? Vo l' rila padrî s' fignesse. Sbaré, l' Natole. Et ci n' est ki l' cominsmint. Ça va yesse insi des djoûs å lon. Al difén, Natole n' est pus l' minme. I n' si sint pus a s' måjone. I saye di dmeurer è-n èrî des fignesses, po n' si nén mostrer. Il è dvént malade. Pa côps, i sint s' song caboûre, i s' vout måvler, ki ç' fuche tot, insi ! Mins il est trop couyon. I n' wâzrot rén dire. Mågré k' on djoû, i s' a rècresté et, stampé padrî s' cârô, les pougn su les hantches, il a vlu taper å bolome d' an face one lêde ouyâde. L' ôte n' a nén motî, nén boudjî, nén ddja l' cwane des lèpes (il a todi on malignant ptit sorîre, come po s' foute), si bén tant ki Natole, må-honteu, a stî tot dismantchî. I n' sèrè jamês pus si franc.
Mins i n' a pus k' one sacwè è s' tiesse: i sét bén k' i n' est pus jamês tot seu: todi inte cate-z ouys asteure, avou l' trwès cârt låvå. Ça dvénrè malåjî d' sondjî a ôte tchôze. Pus vî, pus sot: c' est rwèd sot k' i va yesse. Et ça va aler rade. Kîski n' toûnrot nén a bourike dins one parèye èmantchûre? Natole vike su ses niêrs.
Anatole Petitbois - lomans lu Natole - rote, court èvôye cåzu, sul mannet trotwêr del reuwe Måwère. K' il est candjî, m-n ome! Vos n' l' årîz nén rmètu. On vwet k' i n' est nén al dicåce. I passe des lêds djoûs. I s' sint tot fayé, i n' mindje pus wêre. Oyi, on vwet k' il a ramwinri. Del gnût i toûne et catoûne dins s' lét a n' sawè dwârmu. Tot mètu èchone, i n' est pus fwârt hêtî. Douvént k' i s' dispêtche, insi? Â, malureus ! I s' a stitchî des idêyes è s' tiesse k' vos n' crwèrîz nén possube. Bén seur i s' a dmandé cwè, avou s-t afuteu d' vwèzén. Pocwè çk' i sèrot tofêr al aguigne? Kitfiye on ome del police. Årot-i fêt one sacwè d' må? I wêtrîne dè ly tchêr su s' dos s' i rcominsrot. Ç' sèrot putôt on moudreu ki ratind l' bon momint po l' ahoûrler et rnètî s-t apârtèmint. Onk des cias k' ont bon d' fé peu ås djins. Oyi, ça dwèt yesse li vrê. Natole est percé seur ki l' ome li sût chake côp k' i sôrte po-z aler å botike. Kîski sét s' i n' a nén tchwèzi d' plonker su Natole a on cwejladje di vôyes? Oudobén il îrot vûdî l' apârtèmint dè c' tins k' Natole es-st èvôye. Li Natole vike dins l' peu. S' aler plinde? Non, savoz: on nel cwêrot nén. Aler al police po dîre ki s' vwèzén passe ses djoûs a s' fignesse et k' il enn a peu: on rirot d' lu.
Ça fêt k' asteure, i s' dispêtche paski, come i pinse ki l' ome ås berikes li sût pattavå l' vèye, i vout dårer a s' lodjiss po-z awè l' plêjî d' vôy k' il a stî pus rade et k' l' ôte n' est nén co rarivé. Adon i sårot k' il est dins l' boune: ç' sèrot sins manke on côpeu d' boûsse ki l' tént a gougne.
Pus rade k' on tchén årot yeu lèver s' keuwe, vo l' la dins l' imeube; i broke è s-t apârtèmint... Mâria Dèyi ! L' ome es-st a s' fignesse. Cwesk' i fåt crwêre? A-t i dmèré vêla... ou a-t i stî pus rade? K' è d' djoz?
On djoû Natole a stî lêdmint sêzi. Il esteuve racrapoté su one tchiyêre, et choûteuve one miète li posse come dè tins k' il esteuve påjêre, sins vwèzéns pol mochter. La k' i guigne dè costé del fignesse. I s' rècrestêye po mia vôye et manke dè tchêre djus del tchiyêre. Di sêzichemint. Pupont di rwêtant ! Kés novèles?
Vla k' tot d' sûte on bouche al uch. Djézuss Mâria. C' est... c' est... c' est lu ! Il m' a vnu cwê !, di-st-i Natole è lu-minme. Sèré, k' il est. Edjalé su s' tchiyêre, i n' wâze boudjî. Padrî l' uch on-z ôt one sakî ki tosse. On bouche co. Natole sint s' keur ki toctêye a tot spiyî. Et i ly chone k' i l' étind cåzu, télmint k' i gn a pont d' brût totåtoû. C' es-st ådjoûrdu m' dêrén djoû, sondje-t i. Tos ses niêrs sont tinkîs, ô, tinkîs, vos ! Ki torade i vont pèter. Pont d' brût: tot l' imeube si tént ratna. Asteure " Bam, Bam ! " su l' uch cor on côp. Natole ni sét pus sopwarter ça, i fåt k' i fêye one sacwè, k' i vaye douviè l' uch. Il apougne li clitche, satche su l' uch come s' i l' vôrot skèter.
" - Bondjoû, " di-st-i l' facteur, " dji vos apwate on rcomandé... "
Natole enn a flåwî d' soladjmint.
Mins bénrade l' ome s' a ruvnu achîre padrî s' fignesse, et wêtî tot drwet padvant lu, po fé dâner Natole. Po mia dire li pôve mivét srè bén rade meur po Dåve.
Ça dveuve advinu: Natole a yeu one atake ayîr å gnût. Il est mwârt. Li concierje k' aveuve oyu tchêr one sacwè d' pèzant s' a dmandé cwè. Elle a vnu vôy. Cand elle a vèyu l' ome sitåré fén lon a costé di s' lét, elle a spité èvôye è fiant on disdut d' tos les diâles. Cand les djins ont seu k' i gn aveuve dandjî d' on medcén (on n' saveuve nén co k' il esteuve dèdja mwârt), gn a onk k' a stî huker one gârde-malade ki dmeure è l' imeube d' a costé. Ci båchèle la prind sogne d' on aveule ki vike vêla, et ki passe tos ses djoûs achîd padrî s' fignesse. Rén k' pol plêjî d' sinte li solia su s' vizadje.
Savoz bén cwè? S' il årot yeu des ouy, çti-la, il årot vèyu moru Natole.
Jean-François Brackman, divins:
Les Cahiers wallons, 1-1996Contact:
J.F. BrackmanBack homepage J.F. Brackman;
alans rzè sol mêsse pådje da Djan-Franswès Bracman