|
|
Une page "Belgique". Ene pådje e walon sol Beldjike. |
|
|
|
Une page "Belgique". Ene pådje e walon sol Beldjike. |
|
Dressêye:
Les Paridjots, les Xharintès, les Walons èt tchik èt tchak.
Gn avéve do spitant a l' Ampounete (La Framboisière) a Rdû, li 30 di setimbe 1999. On vneut d' rexhe d' on cåbaret walon, et on-z aveut stî rbancter (manger après la soirée) avou sacwants soçons, inte di zeles : Piron Dufaux, ( P.D.) gaztî a l' RTBF (900.000 Walons), eyet André Colpin, (A.C.) mwaisse-imprimeu a Rdû.
Risponda al vinvole :
A.C. : (…) Oyi, a l' eure di l' Europe, c' est l' bon d' awè des raecenes, mins, i n' fåt nén spiyî l' manaedje po çoula (…). Schoûte bén, dj' a atchté on ptit molén e France et l' mayeur mi dit : " Mon Diè, Monsieu Colpin, nos estans bén binåjhe ki c' seuxhe des Beljes k' oyénxhe atchté cichal, dê, vos. " --- " Pocwè, Monsieu l' mayeur, les Beljes ont one istwere vochal, el coine ? " --- " Neni, mins madjinoz ki ci seye des Paridjots, (parisiens), vos. " A tot prinde, i voeyént pus voltî les Beljes, avou l' costé bon vicant, purade ki l' costé grandiveus et pete-pus-hôt-ki-s'-cou des Francès ( les cîs d' Paris).
L.R. : Piron Dufaux, n' avoz nén vikî çoula eto al Xharinte (Charente Maritime) ?
P.D. : Oyi, cand on-z arive vaila et k' on mostere k' on n' est nén des Paridjots, on-z est bén advinou (bien accueilli) Lu prumî côp k' dj' î a stî, i djhént : " C'est des ptits baigneurs c'est des Parisiens ! ". Et dj' a esplikî a l' ome ki nos n' esténs nén des Paridjots, ki nos esténs des Walons. I n' savéve nén ci k' c' esteuve. Dji li a dit : " Les Walons, c'est l' minme ki les Chtimis (Picards) " ; Ah !, si vs estoz des Chtimis, vs estoz bén advinous ".
L.R. : I prononcèt Xharinte avou on Xh come après Mâmdi, dowô ?
P.D. : Oyi, Xharante, avu xh come dins l' almand : " ich liebe dich ", û l' flamind "geen geld".
L.R. : Avoz apris a cåzer leu lingaedje ? C' e-st on lingaedje d' oyi (langue d'oil).
P.D. : Oyi, pôy ki c' e-st å nôrt del Jironde. C' e-st on lingaedje d' oyi ki s' ragritche å Pweturlin (Poitevin), mins zele, I dijhnut purade k' i rshonne å Vandeyin (Vendéen). Dj' a trové des lîves e patwès. Dj' end a minme trové dins des sârmas (grandes surfaces), les Leclerc, metans. Dj' a toumé su on lîve di mots (dictionnaire) avou 700 ratourneures e Xharintès C' est malåjhey a-z etinde, mins c' est pus åjhey a lire paski, å lîre (à la lecture), ça rshonne å walon.
L.R. : Vos, André Colpin, c' est dins kéne coine del France, vosse molén ?
A.C. : C' e-st e Périgord, e Dordogne
L.R. : C' est nén lon erî, mins c' est l' lingaedje d' oc, dabôr ?
A.C. : Oyi, c' est des djins ki s' batèt po-z awè l' droet di djåzer leu lingaedje (…)
P.D. : I conxhént bén les Chtimis paski cwand i vindént nén leus pexhons a Bordeux, i rmontént so bîjhe (au nord) po les aler rvinde (…) Mins, cwand vos î tuzoz, les Xharintès, a Rotchfwârt sol Mér, i sont-st a 600 km di Paris, ki nozôtes a Nameur, ns estans a 300 km di Paris.
L.R. : Ça fwait ki vos v' sintoz pus près di Rotchfwârt sol Mér û del Rotchele (La Rochelle) ki d' Paris et dji m' sins pus près di Rotchfwârt sol Mér ki d' Brussele ; c' est l' minme afwaire, veyoz ! L' afwaire, c' est les djins del Mwaisse-Veye (capitale) ki s' croeynut oblidjîs di s' vini rinde mwaisse et awè one dominåcion dissu tos ls ôtes.
L.R. : Li dominåcion des Brusselwès si fwait pal vôye do lingaedje francès, edon
P.D. : Dins les vîs tins, cwand on payizan arivéve al vile, i fijheuve rovyî a tolmonde k' il esteuve d' oridjine payizande û bén k' il esteuve li fi d' on ovrî. I s' fijheuve passer po on bordjoes et il esteuve co pus bordjoes k' les bordjoes. Cwand on Walon arive a Brussele – c' est bén ça k' est l' pus malereus, et l' pus minabe, dowô, tot conte fwait – c' est ki po fé rovyî k' il est Walon, i dvént co pu Brusselwès k' les Brusselwès.
L.R. : Les Flaminds ossi, c' est parey ?
P.D. : Oyi, in côp k' les Flaminds arivnut a Brussele, c' est co todi l' minme afwaire.
L.R. : Ça fwait k' i n' si fåt nén leyî miner pås mwais Flaminds et pås mwais Walons ki cåzèt francès et ki n' sont pus ni Flamind ni Walon ,
P.D. : Dji n' såreuve måy dire kî çk' est mwais et kî çk' est djinti paski minme les djudjes dins les trubunås nel savnut dire paski c' e-st ene binde di djostés come tolmonde. Mi co mwinsse ki les djudjes, dji n' poitrè on djudjmint (…)
Risponda ecassetlé et riscrît pa Lucyin Mahin, li 25 d' octôbe 1999.
(so l' air del Brabançone)
I.
Hay, livans nos, efants del libe Beldjike,
On grand djoû d' fiesse po tos nozôtes sorvint.
Flaminds, Walons, d' on cour franc, enerdjike,
Maxhans nos veus po tchanter l' an cwate-vint.
Duspoy l' an trinte, nos vicans bén eshonne
Duzo les lwès del sinte Fråternité.
Dinans nos l' mwin, lu minme fiesse nos rashonne
Å bea solea del Liberté.
II
C' e-st e letes d' ôr k' on dvreut scrire noste istwere,
Vla céncante ans k' on n' åye pus etindou
L' canon del guere so nosse bea teritwere
Ki, si sovin, do sonk a sti tindou.
Beldjes, nos polans esse firs di nosse Patreye:
Al tiesse des ôtes elle a todi roté.
Ele voet flori les syinces et l' edustreye
Å bea solea del Liberté.
III
César l' a dit, les Beldjes sont plins d' coraedje
Si fjhèt cohaetchî po ricweri leus droets.
Min voci l' påye, loukiz les a l' ovraedje.
Les ovrîs beldjes sont co les pus adroets
A Londe, Pari, Viene et Filadelfeye
Les prumîs pris, kî les a repoirté ?
C' est nosse Beldjike ki s' distingue co ene feye
Å bea solea del Liberté.
IV
Ki d' evincions so ces anêyes passêyes !
Tot nosse payi est pavé d' binnes di cir [banderolles].
Des fis d' arca su tcherdjèt d' nos pinsêyes,
E-n on clegn d' ouy ils sont pus lon ki l' cir.
Do poirt d' Anverse, des bateas sin parey.
Evont tchaeke djoû poirter di tos costès
Les dras, les åres [armes], les tchifdoûve ki l' Beldje creye
Å bea solea del Liberté
V
Divins les årts, divins l' literateure,
Les Beldjes nén pus ni sont nén les dierins.
Scrijheus, pondeus, grands årtisses e sculteure
Su covrèt d' glwere, insi k' nos muzicyins.
Dvin tchaeke viyaedje, l' estruccion su dispåde,
Nos maisses di scole estwits et plins d' volté
Semèt on grin, l' peupe rascoye ene grosse påte
Å bea solea del Liberté
VI
Nos estans libes, nos rotans tiesse livêye,
Gråce a nosse bele, nosse lådje constitucion.
Si kéke vijhén nos lûgne d' in ouy d' eveye
Do monde etir nos fjhans l' admiråcion.
Tchantans, mes frés, nosse brabançonne madjike,
Tot comme l' an trinte, l' an cwate-vint voet floter
Les troes coleurs do drapea del Beldjike
Å bea solea del Liberté.
Henri Bonhomme, divins: BSLW (Bultén del Sôcieté pol Lingaedje Walon), T. 3, pådjes 307-308, 1878.
(Cråmignon nåcionål, so l' air : Léopold est un bon roi, il mérite la couronne.)
Vinez turtos, Flaminds, Walons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Å brut des clokes et des canons,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Å brut des clokes et des canons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Breyans, vive li Constitucion,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Breyans, vive li constutucion ;
Hay Tchantans on cråmignon !
Shuvans l' bea pazea d' l' ûnion,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Shuvans l' bea pazea d' l' ûnion,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Djurans guere ås revolucions
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Djurans guere ås revolucions,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
A ! l' douce påye on dmeye siéke å lon,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
A ! l' douce påye on dmeye siéke å lon,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Tos les Beldjes ont siervou d' temon,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Tos les Beldjes ont siervou d' temon,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Nosse roy nos monne comme des poyons,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Nosse roy nos monne comme des poyons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Dè vî bråve, il a rprin l' baston,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Dè vî bråve, il a rprin l' baston,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Fiestans turtos l' pére del nåcion,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Fiestans turtos l' pére del nåcion,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
A lu nos cours et nos tchansons,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
A lu nos cours et nos tchansons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !,
A lu nos rôzes et nos botons,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
A lu nos rôzes et nos botons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Di nos lawris, coronans s' front,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Di nos lawris, coronans s' front,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Sotnans l' vîxhe glwere di nos tayons,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Sotnans l' vîxhe glwere di nos tayons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
S' i polît rsûde di dzo l' wazon,
Sins såbe, sins fisik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
S' i polît rsûde di dzo l' wazon,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Vos voerîz volter leus åbions,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Vos voerîz volter leus åbions,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
I repetrît so tos les tons,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
I repetrît so tos les tons,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Buvans eshonne on ptit hûfion,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Buvans eshonne on ptit hûfion,
Hay ! Tchantans on cråmignon !
Et po bén fini l' rigodon,
Sins såbe, sins fizik.
Response Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps)
Et po bén fini l' rigodon
Hay ! Tchantans on cråmignon ! (deus côps)
Dinans nos l' mwin, fjhans 'ne danse e rond,
Sins såbe, sins fizik.
Respleu:
Puski l' Beldjike est d' aplon,
Tchantans : Vive li Beldjike. (deus côps).
J.G. Delarge, divins BSLW (Bultén del Sôcieté pol Lingaedje Walon), T. 3, 1878.
I.
Po nosse Beldjike, nosse firté, nosse bele Patreye,
S' il est reki, ci djoû la, nos môrrans !
Li liberté vout k' on sacrifeye si veye,
Po-z e leyî profiter nos efans !
Divins nozôtes, k' est vêci, gn a pont d' laches
S' nozôtes tertos, nosse payi pout compter !
Cézar l' a dit, les Beldjes sont les pus bråves.
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
II
S' i sorvenreut, come mwints côps e noste istwere,
K' on mwais vijhén nos vôreu-st ocuper,
Maké po d' bon, l' fayé recoûrreut sins glwere
Et pus jamwai, n' nos oizreut ataker !
On Beldje n' a nén stî fwait po esse on sclåve,
Et s' gn a-t i yeu nolu a nos dompter !
Flaminds, Walons, les Beldjes sont les pus bråves
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
Li rwè, li lwè, et l' liberté !
R.A.A. Viroux, li 22 d' djulete 1996.
Sacwants scrijhaedjes di cisse waibe chal polèt esse dizo abondroets; nos les rsaetchrans foû s' i fåt.
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.
