 Li rfondaedje di ç' mot ci a candjî sol Wiccionaire, et divni "diåle"
|
diåle 1 (pr. diâle, djâle)
I. [o.n.]
1. diåle u Diåle: dins les rlidjons crustinne, islamike, djwive, grand rprezintant do må, eneviè l' Bon Diu unike, riprezintant do bén. Li Diåle voleut språtchî l' eglijhe et ls eclôsses di Ståvleu (J. Brumioul). Dins totes les ratourneures sol diåle, c' est byin råle k' on l' mostere k' assaetche les djins lon erî do Bon Diu (J. Selvais). Dins l' tuzance mawometante, on n' houcreut måy li diåle, po taper des mwais sôrts: c' est todi å no do Bon Diu, et tot scrijhant des bokets d' Alcoran (L. Mahin). Li swè-dijhant åcolete, c' esteut l' diåle ki s' aveut moussî e sacristin (A. Daudet, rat. pa P.H. Thomsin). Loukîz a: demon, Metchant, Malén, Noer Tatiche, Pitit Zidôre. F. diable. >> biesse do diåle: biesses ki n' egzistèt nén so tere, et vos vlèt do må. Dj' a veyou des biesses do diåle ki sbrotchént d' tere come des molons wôr del viye tchå, pattavå l' payis ! (J.F. Brackman). Loukîz a: biesse d' apocalipe. F. créature diabolique.
2. andje d' infier. Ele si houtdina pus d' on côp a on diåle k' on loméve Robiet (G. Houziaux, saetchi des vî papîs so les procès des macrales di Cele et Furfô). >> pitit diåle: creyateure ki n' est nén èn ome, mins nén on diåle tipike. Loukîz a: dûhon, pépé. F. diablotin, génie malfaisant.
3. djin: a) malåjhey efant. Loukîz a: arnåjhe. F. diablotin, espiègle, démon. >> diåle a cotes: målåjheye båshele. On dit eto: diålresse. F. diablesse. b) målåjhey ome. F. diable. >> sint å cafè°, diåle el måjhon; u : >> Bon° Diu d' rowes, Diåle di måjhone. c) pôve diåle: pôve ome. F. pauvre bougre, misérable.
II. [no addjectivrece]
1. malåjhey, po èn efant. Ni soeyoz nén don si diåles ! Loukîz a: arnåjhe.
2. laid tot cåzant d' on må. Ci côp ci c' esteut on må pus diåle (C. Denis). Loukîz a: malén. F. grave, redoutable, sérieux.
III. [mot-criya] mostere li sbarmint. Sapinse li rwè cwand les veya Ki, diåle, kés borguimwaisses vola ! (viye paskeye di 1675, eplaideye pa G. Hennen).
| diålresse [f.n.] diåle feme.
| diålmint u diåldimint [adv.] foirt. I fwait diåldimint mwais. Li voye est diåldimint longue. On dit eto : fameuzmint, rudmint; loukîz a demoné. F. diantrement, diablement.
| diålreye [f.n.] biestreye, laid toû, marimince. F. diablerie.
Etimolodjeye
calcaedje do latén d' eglijhe "diabolum" (minme sinse).
Omonimeye
- diåle (o.n.; usteye)
Mots d' aplacaedje
Disfondowes
- diåle
- diâle, djâle, diâbe, djâbe, diabe, djabe.
- diålresse
- diâlresse, djâlresse, djâbresse, djabresse, djam'resse.
- diålmint
- diâlmint, djâlmint, diâbmint, djabmèt.
- diåldimint
- diâldimint, diâldimint, diam'dumint, djâldumint, diâldèmint, djâldumèt