Nouvelle fantastique, style H.P. Lovecraft de Jean-François Brackman. |
Les papîs da Djan Chlêyder
Cand dj' ê rçû l' lète di m' camarade Nesse Vandêk, ki m' dimandet di bén vlu lî fwêre li plêji dè l' vèni vey a s' mwêja [maison] wôrs del vile, tout d' chûte dj' ê swèdji [songer] k' ça dvet esse sins manke ene di ces pititès cassines la ki sont pêrduwes å mitan d' in bos oudobén des tchamps, lon des grandès voyes. ça n' m' året nén awaré avè lu. c' astet èn ome, Nesse, k' avet dné toute si vikêriye pou studyi ene sôrte di viêye viêye rèlidjon, ki nèlu n' çounichet co, s' i nè fut deus trwès djondus come mi ome.
Paski djondu, i l' falet esse pou trover du bwè [bon] tins a fourguiner dins des viès papis e pê d' bike ki cåzint di toutes sôrtes di diès, ki rchonint tourtous purade a des diâles, apinse mi. I gn året co bén des såvâdjes ki priyrint ces diès la, a des places rètroclêyes ayuski nos n' les avons nén co trovés.
Mu soçon Nesse dijet k' c' astet ene des pus vieyès rlidjions k' i gn uche, et k' i gn avet brâmint dz afwêres fôrt wasses [bizarres] avè leye. I m' enn avet ddja cåzé tanawète des eûres long, si bén ki dj' enn avè sti ene miate amacralé, et ki did tinzayeûre, djel choûtè co voltî.
Come dj' avè deus smwinnes di cwèdji tout pou mi, dji m' ê dit k' djè l' irè co bén vey. Adon, in djoû, in pô dvant nonne, dj' arive avè m' satch amon Vandêk. Dj' avè pris l' bus jusk' a ene place ayusk' i falet distchinde, et come di djusse, a kitant l' voye dj' avè dvu router su ene pî-sinte ki m' avet avoyi pourmwinner dins les bos in moumint, divant di tchey su s' pitite mwêja. Nesse mi ddjat bondjoû avè des esclamûres.
"Tènouz tènouz. kî vla? c' est no Djan. Comint alouz, don, viè camarade?"
Dj' alè bén, di-dju mi. Atout m' fijant rintrer, il astet tout sossot: et ké bê tins ådjourdu, et on-z avet bén del tchance èndon, et comint k' ça alet avè mes scolis, et eski dj' avè trové êjimint, èco, èco. I fjet tout s' possube pou-z awè l' êr djoyeûs, mes dji trovè k' il avet candminme l' êr sicran. Dandjreûs k' il è co sti a s' fourbouter su ses viès cayets, di-dju mi dins ouve.
Adon, pou çoumèci, i m' è moustré l' place et ses adjîsses.
c' astet ene basse pitite mwêja di bleûwès pîres, toute racrapotêye su leye-minme. On mousset ddins pa in ptit uch di bos, ki fjet ene tatche di clårté å mitan des meûrs dmougnis pås mossèts. Al gåtche, gn avet l' cujine, ayusk' on mindjèt, et a dreute, c' astet l' bèle place, ayuski Nesse travayèt. Les tchambes a çoutchi astint padri. Tous les meûbes astint è bos, et têss ki ça avet d' l' alûre. Mins l' teut! Kéne agayolûre! In çoumelâdje di poudrales, di scayes, di platès pîres et di strin ki fjet come in tchapê padzeû ttafwêt. Mågrè ça, on n' avet nén a s' plinde, il î fjet bwè viker, dins c' pitite cassine ciâl. Dji n' plè må di swèdji ki djè n' î dmerrè nén fôrt lontins.
Dj' â sti arindji mes afwêres è m' tchambe, et adon, l' djoûrnêye è sti fôrt påjêre: on s' è sti pourmwinner, et pis cåzer du viè tins. Seûlmint, i m' chonet ki m' camarade n' astet nén å miè di s' sinteye. I l' catchet bén, mes on-z året dit k' i n' astet nén trankiye: i rwêtet tofêr åtou d' lu; i tressinet å pus ptit brût. A mi ideye, gn avet yåk. Si bén k' al chîje, dji m' di k' i våt miè ki dj' è cåze avè lu.
- Nesse, cwesk' i gn è, don, ki ça n' va nén?
- Mins ... i gn è riè ki n' va nén! Cwè vlouz dire?
- Siyè, siyè, dji wè bén k' i gn è yåk. Alons, dabôrd, dijouz-me!"
La k' i rwête ene miate al vûde, tout brouyi.
**************************************************
- Dji n' sé nén, mi. Kékfiye ki dj' mûze trop, avè toutes ces afwêres la."
Il enn avet après ses lives. Il avet des banslêyes di scrîjâdjes fôrts malêjis a trover. Gn avet minme ene pwêre k' i nn avet k' yink et c' astet da lu. I cåzint tourtous ene miate del fameûse rèlidjon des prèmis tins, et c' astet souvint awarant, kékfiye minme fôrt sibarant di lire ces papis la. Çou k' astet bén sûr, c' est k' les cés k' avint scrît ça, il astint ttafwêt fôs.
Pôret vali k' i l' sèrint; paski si çou k' i ramadjint sret l' vrê, et bén.... gn året d' cwè tronner. Cabén ci sret co des omes môrts gn è des mile ans did ci.
- On pôret dvèni fô riè k' a lire ces papis la, di-st i Nesse tanawète. Sins rire.
Mins i m' chonet k' i dvet tout l' minme gn awè ôte tchôze pou k' i fuche si drole ådjoûrdu.
- Ça n' est nén riè k' pou ça, toulminme ?"
La k' i soumâdje asteure.
- Nonnè. Vz avouz rêjon. Dji mel vos va dire, çou k' i gn è.
- Insi, dji vz è dirè çki dj' è pinse.
- Et bén vola. c' astet c' nût ciâl. Dabitude, dji dour come in sokê. Mins c' côp-cial, kéne afwêre. Dj' ê yu in tèribe tchôcmwârt. Dj' ê vu des bêsses du diâle ki sbrotchint d' têre come des moulons wôrs del viêye tchå, pattavå l' payis! Seûlmint elle astint co pus grandes ki des mwêjas, et i les falet vey sipotchi ttafwêt su leû voye...
Et dvant d' vey ça, dj' avè yu l' imådje d' in påjêre pitit cwin d' bos, a l' valêye d' in têne, adé in ri... et pou fini, l' têre è tronnê.
- Comint ça? Dins vos sondjes?
- Nonnè, poul vrê. Gn è minme yu des lives k' ont tcheyu djus d' l' armwâre, et yink et l' ôte posson dins l' cujine parey.
- Et adon?
- Adon? Bén, dj' ê dmèré su pî, la. Dji n' astè wêre a mi êje pou raler çoutchi.
- Djel vè bén crwâre... et ces bêsses la, dijouz, di cwè avint-èle l' êr?
- Si dj' årè plu tchwèzi, dj' årè trové miè di les nén vey ossi bén ki djelz ê vu. Pourtant, ça n' richonet a riè, mes c' astet fôrt lêd, vormint. Come ene masse di crache toute plinne d' ouy, di boutches et d' bourlotes, avè des bras ki sbritchint ene miate chuyant si ideye...
- Bén ça! On diret k' z avouz vu in Ktonyin!
- Oyi, djustumint! C' est pou ça k' dji m' fourmougne, asteure, compèrdouz?"
*******************************************
Gn avet d' cwè awè håsse [peur], bamwê ! Les Ktonyins, s' on vlet bén crwâre in viè, viè scrijâdje arabe, c' astint des sôrtes di dèmons, et l' prèmi d' zês astet l' èfant d' in diè k' astet mwêsse di tout çk' i gn avet padzou l' têre. Tout çk' i ratèdet, ci diè la, djèt-on, c' astet di plu s' rinde mwêsse du monde ètîr, avè l' côp d' mwin di s' djonnleye. Et çou k' on-z è djet rchonet fôrt a çki m' camarade enn avet dit.
Du côp, on-z enn è cåzé djusk' a dvant d' aler çoutchi.
*******************************
Al pwinte du djoû, la l' Nesse ki broke dins m' tchambe:
- Bén ça, di-st i tout achôré, advinouz bén cwè? Dj' ê rfwêt l' minme sondje k' êrsè!
- Têjouz-vos! Djè l' ê fwêt mi ossi!
Nos astint paf. Cwè vlèt-çu dire ça pou yåk ? Dj' enn avè co des froumiyons.
Tout d' chûte on s' è raconté comint çki c' avet sti, et vormint on tcheyet d' acôrd su les pus ptits dètèls. mes comint astet-çu possube?
Pou s' rawè, nos avons sti prinde l' êr du dèwôrs. Nos avons gripé su in têne ki gn avet la nén lon. Nos rwêtins l' payisâdje: des tênes tout åtoû, çouvrus pås bos; pârci pârla des nuwêyes ki l' solê du grand matin n' avet nén avnu a tchessi. Ttafwêt astet bén påjère.
Dji tape mes ouy d' in ôte costê, et adon i m' chone k' i gn è la yåk... Dji rwête, mins c' est drola l' minme k' ôte påt. Mågré ça, djel sin, ki ça n' est nén l' minme. Dji n' wè riè, mins djel sé bén.
- C' est la, di-dju mi, a moustrant l' place du deut.
Nesse riwête di c' costê la kékes minutes.
- Oyi, vz avouz rêjon. Nos irons après-nonne.
****************************************
Sins riè moufter, nos savins tous les deus ki nos î dvins aler, sins ôzer swèdji a çou k' on-z î trovrè. Asteure ki dj' su-st a m' mwêja, ki dj' sicrî tout çoula, dji wè bén ki dj' ê malêji a dire ça comufåt, et dji saye di rouvyi poul momint çou k' i gn è yu pus tård. I m' fåt sayi d' rouvyi ossi ki, ttaleûre, i vont vni.
*****************************************
Ça fjet in bwè boket k' nos routins. Nos dvins afrôyi ene pî-sinte dins les buchons et les fouyas. I fjet ene miate friss et nos avins mis des gros tèchus; Avè ça, Nesse avet co in gros satch, k' avet l' êr bén pèzant. "Des afwêres ki pôrint sêrvi", k' il avet dit. Tout åtoû d' nos, pwet d' brût. Les ptitès bêsses si tnint ratna. Et c' est nozôtes ki fweyint in fameû dèrè a skètant les môtès kèches avè nos pîs. Nos dmèrins moyas. Come s' on sayret d' router a l' sicapète.
Vè nos la arivés. Nos weyins la padvant nos çou k' nos avins vu a sondje: tout l' long d' in têne, in ptit ri s' enn alet påjermint. Minme les åbes astint les minmes. Nos astint pourtant co pus astoumakés di vey ki sul costé du têne, gn avet come ene grande crèvåde, come si l' têne sret du bos k' året bîlé. Bamwê, Nesse n' avèt-i nén dit kè l' têre avet tronné? Ça dvet esse ça les cåzes di çk' on weyet. on-z året dit l' intrêye d' in trô.
Rin n' nos aspêtchet d' èraler; nos avons manké dè l' fwêre, vormint. On s' sintet come si l' Môrt avè s' få si catchret dins s' trô la, prète a dårer dsu nozôtes. Il î fjet nwâr, mes c' astet in nwâr ki vos fjet peû. Mins nos avins vnu pou sawè cwè.
Nesse è sôrti ene lampe di s' satch.
Oyi: li trô astet fond et on-z î plet mousser. Vè nos la èvoye: tout d' chûte nos coumèçons a distchinde, mitan a routant, mitan a ridant su no dri. Li têre astet toute frèche, et assez hole: i nn avet toufèr ki nos tcheyet sul têsse. Bénrade: bardaf! Nos tcheyons deus mète pus bas. Bintch! Ké mwês gouss, ciâl !
Tout sêzi, on s' rastompe et ... Tènouz ! Gn a del place assez pou s' tèni stampé, droci. Dji stind m' bras å yôt, sins riè plu djonde. Nesse pourmwinne si lampe di tous costés. A places, les murayes astint toutes glumiantes.
- Mâria deyi! Nos astons dins ene sôrte di tèreye, savouz, la!
Dji n' vôrè nén tchey buk a buk avè l' lapin, mi, dabôrd, di-dju mi dins ouve. Dj' avè l' cu streut.
Nos avons yu rade compris kè l' mwêje odeur vinet del glumiante mannesté k' i gn avet pattavå. Mins cwesk' avet fwêt c' trô la?
Gn avet pwet d' avance di dmèrer la: i nos falet pourchûre no voye. Al dreute ou al gåtche? A tapant a gaye, nz avons pris a no dreute.
Li tèrêye n' è finichet nén. Toulminme, nos introns come dins ene grande place. Nos nel plins k' adviner: tout çk' on savet, c' est k' on n' weyet pus les murayes su les costés, mins k' i fjet co toudi nwâr. A têre, c' astet couviè di boles coleûr ardjint ki fweyint rispiter l' lumière di no lampe.
Nos rastins paf.
Adon, Nesse si bache et rloper ene des boles pou l' riwêti; dji fwê come lu. Elle astet dins les trinte cintimètes lådje, fôrt pèzante come s' èle sret en mètål. Dj' ê yu l' zine di foute mi oraye dissu. Tout d' chute, tout tronnant, djel ritape a têre. Tout d' in côp dj' avè yu må m' keûr, et dj' avè atindu arnichi yåk, padzeû l' martchi.
-Cwesk' i gn è, don?
- Bén, fjouz come mi, vos vêrouz!
Si gonèle est dvènuwe toute blanke.
- Nondidjoss ! C' est çou ki dj' pinsè...
- Cwè ça?
- Ci sont des oûs;
*******************************************
I n' mel falet nén dire trwès côps: dj' avè compris. Li sondje ki nz avons yu astet dins l' vrê. Des oûs, i nn avet la des miles et co des miles, kékfiye tourtous prètes a disclôre.... Comint fwêre pou-z aspêtchi ça! Dji veyè ddja les Ktonyins si spåde dins l' payis...
Mins Nesse avet l' êr d' awè plu adviner çk' on trovret drociâl: la k' i drouve si satch et prind... del dynamite! Probåbe ki ça fjet lontins k' il î swèdjet.
Nos avons foutu l' moncé å mitan et tout arindji pou-z-awè l' tins d' pèter èvoye. Dji fjè å pus rade, pask' i m' chonet ddja atinde les oûs crakler témint dj' avè peû.
***********************************
Après, gn è nén grand tchôze a raconter: nos avons çouru come des pêrdus. Nos plins ddja vey li mwêja då lon cand l' têne è sôtlé. Astins-dju chapés? Malèreû! On-z è atindu in hoûlmint! A nnè fwêre dins s' culote! Djè l' atind co, et c' astet i gn è deus smwinnes.
************************************
************************************
Asteure dji su-st a m' mwêja et dji scrî çki dj' ê vu. Dji m' doute bén k' nèlu nè m' va crwâre. Pourtant tout ça c' est l' vrê. Dispus des ans et des razans, les Ktonyins dmèrint a yute bén fond padzous nos. Asteure, vè les la! I vnat a l' atake! Avè nozôtes deus, il ont yu ene broke, mins i n' sont nén tourtous môrts, bén sûr: nos n' avons djondu ki leûs oûs. Les ôtes vicat co. I les fåt distêrminer. Mins mi tout seû, dji n' sårè: i fåt k' on m' crweye.
La a costé d' mi, gn è l' gazète d' ådjoûrdu: vèla çk' èle dit:
"Hier, vers deux heures, Ernest Vandeek, professeur en mythologie pré-antique, a trouvé la mort dans l' effondrement de sa maison, survenu pour des raisons mystérieuses. Les experts pensent qu' il s' agit d' un type particulier de glissement de terrain. Il apparaîtrait que le sol sous l' habitation, où semble s' être trouvé une grande cavité, se soit affaissé jusqu' a une assez grande profondeur. Une odeur singulière se dégage des décombres. Le corps n' a pas été retrouvé, mais les recherches se poursuivent."
Mi, dji sé bén çk' i gn è yu. Et dji ratind m' toû. I sont mwês k' on-z è tuwé leûs djonnes, adon i nos vnat kê ink a ink. Tout çki dj' sowête, c' est ki ces papis ciâl polache sêrvu a dner l' alarme.
*****************************
Ça î est: dji sin k' i vnat! Mâria deyi! Li mwêja coumèce a tronner...
***********************************
Ce manuscrit, écrit par le nommé Jean Schleider, a été trouvé dans les ruines de la maison dans laquelle, selon toute vraisemblance, ce même Jean Schleider a trouvé la mort.
Reproduit avec l' autorisation du Parquet de xxxxxx.
Jean-François Brackman, 1996, nén co eplêdè (inédit)
Accent de Fumay (France) : an se prononce souvent on (Djon, cond, miton, tchomp); bén, nén se prononcent bè, nè; ome, bèle se disent ame, bale; quelques å se lisent â (âbe, dârer); nous avons conservé les formes originales bwè, swèdji, cwèdji pour bon, condjî, sondjî
Contact: JF Brackman
Back homepage J.F. Brackman; alans rzè sol mêsse pådje da Djan-Franswès Bracman