Serge Fontaine Cola l' bracnî. |
Dressêye:
(L'automne)
Li wayin-timp. Ine des pus plaijhantes såjhons po les payîzans d' l' Årdene. C' est come in avant-gosse dè paradis. Li doûceur dè meus d' awousse si mareye fwért bin avou l' rinnafé, ou cazi rin : moûde ses vatches å matin èt al nute, pwis bernike. Les djoûs passèt come vacances å solo.
Loukî l' avonne ki gurnéye ou les crompires ki groxhixhèt tot boslant l' rahoplaedje, tchipoter e l' ovreu, aler al Sint-Djåke, fiesti s' feme ou coleber avou l' vwezene, vola-t i des påjhûlistés !
Cola n' a bin sûr nin tos ces passe-timp la, i n' a co nole feme a s' compte et, cwè k' il inme dedja les crapôtes, li vwezene ni lî ahåye gote.
Cola balzine li pus clér dè timp. I coûr o boe sol bon motif d' apontî l' tindreye ås tchampinnes [grives]. I dmeure des eures ashou ås lizires a hoûter zûner les maltons ou a compter les levrots. I rwaite les colons mansåds ki voltèt åtoû d' on tchamp di rgon [seigle] pwis s' tapèt so les påtes po les fé scheure al têre ; c' est la k' on lzî tind des moussètes. I cizele ine håye ou i spene des bouxhons tot s' mâdjinant çou ki s' pout catchî come nis ou come galreyes dizo les bouxhisses. I pinse fwért sovint a deus tchivrous k' adhindèt les sîzes e Pré-al-Rogne po s' fôrer d' blanc coucou, di djène cwervece, di pate di tchèt ou d' rêgras. Come ces deus la vnèt brozder l' annéye ètire so s' pré, i les rwaite come cåzi da sonk.
Prinde on tchivrou l' temtéye bin. Mågré les vilins risses. Mins Cola dvint mesfiyant. Asteure, i lêt l' ovrèdje a l' avîre po lz amateurs.
Po reyûssi s' côp, il awête longmin les tchivrous, leus åbitudes, i ricnoxhe les rmîses so les Plènesses èt depistéye les passaedjes dè hé, vè l' Claptant Ru. Alfin, i tchuzixh si plece, al fotche di deus frotés pazês, è-n ine birwitche [bande de terre] plantéye di côres èt d' beyôles; nin lon d' ine nåye [chemin] abandnéye, di wice k' i pôrè aloukî e cwesse vè l' bricole.
Èt si l' går vinéve toumer so s' bosse ? Cola reflexhixh : li går vinreut inmancåblumint pol fåsse voye, i lêreut s' pas dvins les basses a brôlî [burbier], la: i spatreut des setchès coxhetes, chal, i s' catchreut po-z afuter, la, al cwène des djonns sapins. Adon Cola calcule dedja s' prôpe parcour d' aprotche, ses trompeus ctoûrnaedjes dizo boe avou l' êr d' onk ki cwire des mantches.
Cola vint mete li bricole li dîmegne al nute, comptant so les hantreyes dè går èt sol probåbe cråsse matinéye dè londi. I fignole li corant les' so piece, li lôye verdjante cohe, réguele li lesse po on tchivrou ki va passer keutmnint tot ripant voci vola les houpetes des båbes-dè-bon-Diu [luzule].
Londi dvant l' dîner, on veut Cola monter l' vôye dè bwès. On fiérmint al cingue so s' cou, on mantche di rustê frismint côpé so si spale. I va, i vint, i naxhtéye come freut on cwèreu d' mantches. Sût l' fåsse vôye: nouk n' a passé. On côp d' oûy al bricole: vûde. Après on dierin ctoûrnédje di tape-a-l'oûy, i vint al bricole. Ele n' a nin bodjî d' on djvè... les tchivrous ont fêt hipete.
Contrêrmint al régue dè bracnî: rin k' ine nute, i lêt portant s' bricole. Ossi, mårdi, vè noûv eures, vo rla Cola so vôye, tot parey k' îr. Del fåsse vôye, i veut l' bricole: èco vûde. Seulmint, on-z a passé la: les setchès coxhetes sipatéyes sol mossê, les teules d' aregnes dixhireyes a hôteur d' ome, les pas sol brôlî: des pas ki ravizèt come deus gotes d' êwe les grands batês da Erness.
Môrblu! Cola cmince a souwer, a tronler les balzins, i vôreut cori èvôye mins n' weze nin. Ix deut djouwer tot l' djeu, aler d' on bouhon a l' ôte, egzåminer ine côre, côper on deuzinme mantche. I s' raprepe insi. Passe sin fé les cwanses di rin, assez près del cwene ås ptits sapins la k' il advene li vete cazake dè går. I continowe a cweri ses mantches tot s' winnant èrî. Si coûr toctéye dè pus reud, portant, po nn aveur li coûr håynete, i rvint radmint a l' afut sol copete dè Hé des Plènesses. Djusse a timp po veuy ripasser Erness k' a l' binete d' in ome contint: diåle, n' a-t i nin såvé s' djîbî èt veyou s' bracnî dvins ses oûves ?
Cola reye del betchete des dints tot comprindant çouchal : li går sét.... dji sé ki l' går sét.... èt l' går sét k' dji sé... waye a waye !
So li rtoûr, i vizite li bricole. Sins gote si catchî, i n' a pus mezåhe. Li bricole est la, tote bele, èt tote énocinne:
går l' a rindou sins valeur tot k' teyant l' corant les' d' on fin côp d' picete, éle ni prindré måy rin.
Serge Fontaine, divin: Cola l' bracnî, eplaidè (avou l'accint del Glijhe) din Les Echos di Stâvleu, 1980; rèplaidè (e rfondou lîdjwès) pa "La Wallonne", sin dåte (2000).
(Back homepage) Alans rzè al mwaisse-pådje
Harmonisation des graphies des textes régiolectaux présentés sur ce site: årmonujhaedje.
(Back textes est-wallons) Po raler sol pådje des scrîyèdjes e walon do Payi d' Lîdje.
(Index par auteur) Indecse des oteus
(Back page menu liégeois) Hay ervôye sol minèdje po les Lîdjwès .
Sacwants scrijhaedjes di cisse waibe chal polèt esse dizo abondroets; nos les rsaetchrans foû s' i fåt.
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.