Gaston Lucy, de Bievre, auteur wallon. Gaston Lucy, dit "Lu Singler" |
Dresséye:
A bin, va !, di-st ile la mére Blossî a sn oume. A bin va ! Zande, coume dju n' ans pupon d' couchet, i fårè aler za rachter yink. Dj' ans co bramint des cartouches [pommes de terre] a l' cåve et c' e-st ossi bon les uzer a ça ku d' les taper d' ces djoûs ci su l' ansinî. T' irès za rachter yink a l' fwâre a Hodrémont mercudi ki vint; Mês, wête a ti, hin !, nu fwês nin coume toudi, la noce, can t' reches tout seu. Sitôt l' couchet achté et payî, ruvins direk. Dju t' dêrê des sous pou l' couchet, pîs in franc d' pu si an cas tu nn avos dandjî, mês çu franc la, nu t' avizes nin du l' depanser ûk' i n' fåt nin !
Ille è co dit insi:
Choûte, la, Zande, si dju trouvins a nn achter yink ou viadje, dj' inmro co mî ku du t' vey aler tout seu a l' fwâre.
La Taziye n' avot nin tous les tôrts a cåzant come ça; Ile counichot l' apôte.
Coume i n' ont rin trouvé ou viadje, lu Zande è bin dvu aler a Hodrémont.
Çu djoû la, c' ére ene bele djoûrnéye, et l' vî Zande è rechu du viadje a chouflant èn êr du tchesse.
Arivé a Tôtiène, i nn è vû, des cîs ki nn alint dvant loû avu ene tcherete a bådet, et il è wêtî d' les rawè. C' astot l' grand Nenesse Vessoû et sa fame k' alint a l' fwâre ossi. Zès ossi dvint rachter in couchet.
Can la fame du Vessou è vû l' Zande monter s' la tcherete, ille è sté prète a dire ou Vessoû du fwêre dumi tour et d' araler. Lu Zande et l' Nenesse inmint bin la goute tous les deus; Can il î astint, i n' inmint nin d' vey les vêres plins, ni co d' les vey voûdes. Et la fame savot bin coumint k' ça toûnrot s' i dmèrint assanne.
Arivés s' la fwâre, il ont cmincî pa zaler stranner kékes rokets, pou s' mete a gousse, don !
Can la grande Vessoûde è vu ça, ille è sté coume aradjiye; ille è abandouné l' bådet atèlé ; ille è moussî ou cafè pou fwêre rèchu sn oume, mês su c' timps la, i gn è passé ene bourike. Lu bådet l' è sintu et i è volu la raprotchî. Ça fwêt k' il è passé på court å traviê des cassons k' in potriyeu avot instalé su la yêbe avu tous ses agayons a costé.
Vous compurdez bin k' i n' è wêre falu d' timp pou-z awè in bê tas d' cassons, pîsku l' bådet fonçot ou traviê du ttafwêt, avu la tcherete ou cu.
Can la grande Vessoûde è rechu du cabaret, ille è vû coume ene sôrte du raboula [rassemblement] su la fwâre. Ille è vite compris ku c' ére su bådet k' a-n astot la cåze. D' ayeurs, lu champete ére dja la ki verbalizot. Ille n' avot k' ene tchôse a fwêre: s' arandjî avu l' potriyeu. Mês can çti-ci è yu fwêt ses comptes, liye è criyî å voleur, k' i rclamot trwâs côps dtrop et tchik et tchak.
"C' est tout !" di-st i l' potriyeu, z îriz vz arandjî a Djèdine.
Ille avot yu an plus deus procès, yink pou abandon d' bådet, et èn ôte pou insule å champete. Et çti-ci avot co sté bin tolerant, ille a meritot co dz ôtes.
Su c' timp la, lu Nenesse reuciot [avaler goulument] les vêres avu l' Zande. I cmacint a dansî can la Vessoude les è vûs. Ille nu campot pus d' radje [elle mourait de rage]. Ille avot vnu pou-z achter in couchet d' nikéye, et avu tous les sous k' ile duvrot dner, ille a-n årot oyu in tout grêssé, et co in gros !
Ille è sté presse a-z araler toute seule et lêchî les deus buveus a l' fwâre... Mågré tout, ille a-n è yu compassion, mês ille nu pretandot nin ku l' Zande monte su la tcherete. Lu Nenesse è tant fwêt k' ille è dvu céder, mês ille nu plot må d' lî adressî la parole. Pourtant, dvant ça, les Blossî et les Vessoû alin assanne. Si yink tuwot l' couchet, i dnot des boudins et dul carbounâde a l' ôte.
Têjez, la, in djoû, on-z avot bin rî avu ça.
C' astot la smwinne duvant la grande dicåce; les Blossî avint touwé in ptit courî d' çant lives et la Jelike, ki n' weyot dja pus bin clér, fujot les boudins a l' intréye dul nute, ater tchins et leus, cwè !
Ile sucratchot sins aret dins la tchår, pask' ille chicot. Tout d' in côp, ile su lûve, ile va s' la dresse kê in ptit potiket, pîs ile lu voûde dins la tchår a boudin. Ile comptot awè pris l' pwâve, mês a l' place, ille avot pougnî dins l' potiket d' bleu [amidon]; ile l' è vû du côp, ile n' è rin dit et ille è continuwé a machî la tchår. Can ille è yu fini, on n' årot dit dul confiture du frambåjes et personne n' è volu za mwindjî. C' est les djonnes oumes k' î alint a l' chîje k' ont raconté ça par après !
Mês, ruvnans a nôs deus lârons s' la tcherete. I tchantint è i chouflint coume deus bouvreus et la Vessoude ahoûlot coume in vechå.
Can l' pére Blossî è rarivé a Bîve avu l' ôte, mågré ki nn avint ddja, il ont dit coume ça:
- Buvans za co yink ciddlé dvant d' rinter.
Tantè k' il ont fwêt l' tour du viadje. La mére Blossî kèrot partout après l' vî, mês ile nu l' weyot jamwês; i s' catchot et can ile l' è yu rpêré, ile l' è rlancî, mês lou n' vlot rin atinde pou rinter. Ille lî criyot:
- N' ess nin honteu, a tn ådje, et in bê djoû du smwinne, du fwêre la noce et du t' sôler avu in grand flandrin coume ça ? I frot bramint mî du d' ner in picotin a s' bådet ki creve du fwin, å lieu d' lî prinde pou l' vinde pour loû bwâre. Dayeur, cè k' çu nn est, des Vessoûs ? Et tchik èt tchak.
Tous ces cancans la ont bin chûr ruvnu ås oreyes dul Vessoûde, k' è sté angueulé l' ôte; c' est ça ki lz è metu må assanne.
Al fin lu Vessoû è toulminme rèchu du cabaret pou du bon, mês l' vî Blossî n' è ni volu zaraler. La viye criyâlot toudi dzou les vites, si bin k' la fame du cafè è monté ou plantchî lî voudî l' pot d' tchambe su la tiêsse. I gn avot k' ça pou-z a vnu mwêsse.
Lu vî nn è toulminme ralé, mês kesk' i nn è atindu ?
- Eyusk' il est, l' couchet k' t' es achté ?
- A !, di-st i l' Zande, dj' ê..., dj' ê..., dj' ê wêtî après... après in...cou...cou...couchet, m..m..mês.. i gn...i gn avot... gn avot pon a c'...fwâre ci.
- Non ! i gn avot pont d' couchets a kate pates, i gn avot k' a deus, ti et l' Vessoû !
Ile n' avot nin co dijeré l' pot d' tchambe, ça fwêt k' l' angueulâde è rpris d' pus bele.
- Et pîs, asteure ! eyusk' i sont tes sous ?
- Les vla, di-st i l' vî, vla çki dmere.
Et i lî rind ene putite pougniye di manôye.
La viye è co rataké d' pus bele, si bin ku l' vî Blossî è nn alé coutchî.
Il avot fwêt fwârt tchôd c' djoû la et l' vî avot hatchî les covêtes a l' tere. Lu lit ére conte la vite ki dnot s' la vôye; et la vite ére å lådje. Coume il avot les fesses ki passint fû des draps, les djins ki passint avint bin du plêji. Lu facteur, k' avot vû ossi l' tâblô su dit dins louminme.
- Vla ene bele ocåzion du fwêre ene fârce ou vî Blossî. Profitans a.
Et i va kê ene pougniye du vètes chådriyes [orties] et i lî chådriye les fesses coumifå.
Falot vey les sôts ku l' vî fjot dins l' lit !
- Sâcré vî couchet, di-st ile la viye ! I n' est nin co contin d' fwêre aradjî lz ôtes a s' sôlant, i fåt co k' i grignåde dins l' lit !
Et ille è vnu lî foute kékes bons côps d' cawe du ramon pou l' fwêre têre, mês du côp k' ille avot l' dos toûrné, lu facteur ratacot avu les chôdriyes et lu ptit djeu è deré in bon moumint.
Ene eure après, lu vî Blossî astot dussôlé..., mês il avot les fesses coume ene plinne lune.
C' est l' dêrin côp ku l' pére Blossî è sté a l' fwâre tout seu. !
Gaston LUCY, divin Presse Annonces, 27 Juin 1969. Rapontiyî pa Louwis Bédjot lu 16 du Juliet 1996.
Lu bûtî måfiant.
Le bouvier mécréant.
Tout l' monde sét bin ku l' Bon Diu, pou rmerciyî les biêsses k' avint vnu vey l' afant Jésus la nute du Noyé et ki l' avin rtchôfé d' leus alinne, lezî avot permis d' cåzer atèr zèles timp d' messe a miynute.
Dins in viadje du l' Årdene, i gn avot in bûtî [bouvier], ossi tiiêstu k' ignorant, ki n' avot jamwê volu crwâre ça. I purdot tout çk' on lî djot pou des carabistouyes. Il astot coume Sint Tomas. S' i n' avot nin vu et nin oyu, i n' croyot nin et i n' vlot nin za dèmorde.
Çute idéye la lu pourchûvot djoû et nute et i s' è djuré d' awè l' fin mot. Loû, ki n' pratikot wêre, su foutot pas mal dul messe a miynute. Il è don tûzé k' il îrot passer sa nute du Noyé dins su ståle et k' i sårot insi d' cwè k' i rtoûnot.
Ça fwêt k' i s' è catchî drî in tas d' paye et il e atindu k' on soune a messe. Et cwan il è sté miynute, nosse bûtî e tindu l' oreye.
Et vla kul bû et la bourike s' ont mètu a raconter:
- Cè k' dju frans dmwin, ê !, dit i l' bû.
- Dju l' sé bin, la, mi, dit ile la bourike.
- Cwè, ê ?
- Dj' îrans monner l' bûtî al çumintîre !
Lu bûtî, témint sbaré d' atinde ça, e sté pris d' ene téle vessete, k' i nn è moru sul tchamp.
Et c' e-st insi ku l' landmwin, on-z atèrot l' bûtî ki n' vlot crwâre a rin.
Sin sinè [anonyme] (min pår avou les piceures et les toûneures då Gaston LUCY), divin Presse-Annonces do 24 di decimbe 1971, rapontiyî a walon pa Louwis BEDJOT lu 17 du mârs 1998.
(back menu Gaston Lucy) Pâdje monnrece des scrîjadjes då Gaston Lucy.
Harmonisation des graphies des textes régiolectaux présentés sur ce site: véci
(Back homepage) Alans rze al mwaisse pådje
(Back textes sud wallons) Alans rza sul pådje des scrîjadjes a walon dul Basse Årdene
(Index par auteur) Indecse des oteus