|
|
Li pådje då Pire Otdjåke Page de Pierre Otjacques |
|
|
|
Li pådje då Pire Otdjåke Page de Pierre Otjacques |
|
Dresséye:
Les treus omes.
C' est treûs oumes, ki cåzet duvant ene bîre d' Orvå,...
Duvant d' eraler, lu prumî dit ås deûs ôtes :
- Mu fame e des hantches [une taille] du wêspe, çu nute ci, dju m' la va piker !"
Lu deujîme dit adon :
- Mu fame, leye, e des hantches du coq du foûr [sauterelle], çu nute ci, dju la va sôter".
Et l' treûjime dit, ç' côp la :
- Mu fame, da minne, ele est des hantches d' elefant, çu nute ci, dju m' la va tromper" !
P. Odjåkes, so "Viker", li prumî d' awousse 2000.
Les rôzîs èt la truke
Dins in fwârt bê courti,
ô mitan dès rôzîs
ène truke avot trovu
dul place pou z-î créchu.
Jin.nés pa la pöve truke,
i la vörint caduke,
zês, ki sintèt si bon,
si fîrs du leûs-awions.
Lès cawes du truke an fleûr
jamwês n'on ‘yu d' odeûr.
Lès fleûrs mon.nèt la vîe,
èt font v'nu l' djârdinî.
Avu la pôle al mwin,
i va foyer rad'mint
pou dustèrer l' crompîre
èt foute djus l'ètrandjîr.
Mi, dit l' plant d' truke adrèt,
dju va al tôle dès rwès !
L'ome ruspond k'in lègume
è in trop lêd costume.
Crîre ! La truke è sayé,
mês vite è sté rôyée.
Rindez sèrvice ôs djins,
on vous ruçuvrèt bin.
Mês s'i n'ont pus dandjî,
bin rade on vous rovîe,
èt dins leus sociètés
i vous clöront l'intrée.
Coutcouloudjoû n° 35; Calindri walon 2000.
Vint-cate vatches touwéyes pa l' alumwâr
Tout l' monde sét bin k' i n' su fåt nin mète padzou èn åbe timp d' èn oradje !
Come on-z è oyu in mwès d' awousse fwârt tchôd, les oradjes ont sté ossi fwârt subitins et fwârt såvadjes çu mwès la. In troupê d' carante vatches l' è apri a ses dèpans.
L' afwêre s' è passé dé Viance, al gare d' Anlè. C' est la, k' èn ome du Mêssin avot mètu pastèrer ses grossès djunis, dins ene pature ki compte vingt ectåres. Çu mårdi d' awousse la (1995), il è cmincè a-z alumer et a touner al nute. Pis, cand l' oradje è sté bin an route, i s' è mètu a plûre. Adon, les biesses s' ont rassanné padzou ene rîléye du noûjètîs. C' e-st in dbout d' håye ki dmère dins l' tchamp, in resse du limite intèr deus ptits tchamps dud dinltimp et k' ont sté rassannés pa nosse cinsî.
Les biesses ont chû leû prumire idéye, cand èle s' ont sté mète al cwète padzou ces ptits åbes la ! Adon, come elle astint zèles brâmint, èle s' ont mètu yène suconte du l' ôte. Et çu ki dvot-z avnu avni : l' alumwâr è tumé s' les åbes, et sul troupê a minme timp ! Ça fwêt k' les biesses ont sté tourtoutes duzingnéyes.
Lu londmwin ttå matin, cand l' alveu d' Mêssin è vnu vey a ses djonnès vatches, il è manké d' tchêr la, a vèyant l' moncê d' biesses supètéyes padzou les côriyes. I nn è compté vingt-cate, amonsléyes yène suconte du l' ôte, les cate fiêrs a l' êr.
Adon, il è sté rwêter in pô pus lon, pou vey si les ôtes astint co bin su pî. Et il è veû ku s' maleûr astot co pus grand ! Dins l' restant du troupê, gn èn avot co set ôtes k' astint bin malèreuzmint strupiéyes. Il è veû des cés ki chalint, des ôtes k' astint brûléyes sul dos et s' les cwâsses, et des ôtes ki routint la tiêsse a l' êr, lu glèta al gueûye al sins pus sawèr dûsk' elle alint. Cètlales ossi avint sté djonduwes pa l' alumwâr, et n' astint pus bone k' a mète ou trô;
Fåt sawèr k' après ene duzingnéye parèye, ces biesses la nu savèt pus mougner normalmint, et k' èle su lêchèt dèpèri.
Lu compte astot bon : 24 et 7, ça nous fwêt 31 djunis su carante du scafiéyes. Les kékes dêrines ki dmèrint, èle mougnint bin trankilmint dins ene ote cwane dul pature. Ele s' avint yu dandjreus mètu al cwète padzou èn ôte doket d' åbes, et c' est pou ça k' elle astint co vicantes.
Dins c' cas ci, lu cinsî astot bin achûré, lacobin pour li, pasku c' n' est nin toudi l' cas ! L' achûrance lî va rpayer a pô près l' pris d' ses biesses. I n' årè pus k' a s' mète an route pou-z è rachter, ûdon, nnaler al fwâre ou Tchestê pou-z è rtrovu a pô près les minmes.
Mins, malèreûs, vouzôtes, dins les cinses, on-z è rcåzrè co lontins, alèz, du c' fameûs oradje la ! On n' avot jamwês veû, du souvnance du viye djint, in scafiadje parey a l' Årdène.
Pierre Otjacques, nén aplêdè (inédit)
Accent de Glaireuse (Libin): biesse se dit biêsse; ô se prononce très nasalisé (on) ônte tchônze, in cônp, etc.
Réflexion sur la vie quotidienne
Sètimbe su mousture bin souvint coume in deujime et court prètins
Les vacances hoûte, pitits et grands èfants rèchet les satch et les malètes fû des årmêres pou rintrer a scole. C' e-st åjî d' les rimpli, du biks, du crèyons et d' cayîs : gn è-n è plin les boutikes. Ça fwêt dupu d' kinze djoûrs, cåzu duspu l' cuminsmint d' awousse, ku les boutikîs fjet dul rèclame pou vinde lu materiel du bon scolî. Si on les choûtrot, on tchandjrot d' satch tous lz ans.
A l' eure d' ènute, la marke du satch è dupu d' impôrtance ku çu k' on va mète dudins Tout çk' est nû atire les djonnes, mins après kékes djoûs, c' est fini : on pite dèdja dins c' bê satch la et on l' tape dins l' fond du bus ki ramonne les scolîs.
A twâs ans, amonné par sa mére ki brêt ostant ku sn èfant, on discovure la scole. Des vayantès mwêstresses, plinnes d' atimprance, aprindet ces ptits pouyons la a dessiner, a duscôper, mins ossi a s' atinde avu lz ôtes, a partadjer leus djeus... et a les randjer. Ké bê programe ! Et dire k' i fåt twâs ans sins s' duscouradjer pou nôs ptitès crolêyès bwêcèles, et nôs ptits blancs valets ariver a mwêstrijer leus mwins, leus boutches et leus pîs
A chîs ans, on s' cwât ddja grand ! Dins des bês mousmints, al mwin d' sa mére û d' in papa bin fîr, on dit " bondjoû " a Mossieû 1' Mwêsse, a-z intrant. Aprinde a lire, a scrîre et a compter, ça n' vint nin tout seu. Les cârculètes et les copiutrèces î êdet vlètî mins c' èst pou pus tård.
An monnant sn èfant l' prumî djoû a scole, dijans lî a routant : "A twâs ans, m' valet, dju t' ans achté in nû satch, pou twè l' pwartu toute tu vikêriye, djusk' al pansion. Et cand tu l' pôzrès la, dins la dresse ou gurnî, i t' dumeurrès kékes anéyes, pou tu rtoûrner, et rwêter les pus djonnes ki front come twè. S' i choûtet leus parints, pou tchwazi la boune vôye, adon, å coron d' leus rôyes, i s' rumimburront dupu d' bons souvnis ku d' mwês. C' est ku c' côp la, la viye våt la ponne d' esse vikéye, et la scole va êder lu scolî a trovu su tchmin.
Bon voyadje, djonnès djins !
Pîre Otjacques; divins: Nosse calindri walon, 1998 & Singuliers, 3 / 1998.
CD di "Scrijheus d' Årdene".
Rupwartadje
Michel Lefevre : " Grand Pris dul tchanson walone 1999"
C' est çu vinrdi 3 d' déçambe ci al nute, ku dj' ans polu vnu, å " Festival dul Tchanson walone " å Trianon a Lîdje. Ene bele grande sale du spectake, et la prezantåcion pa in Guy Lemaire bin plêjant, et cåzant walon, dunint al chîje ene êr du fiêsse. Dj' ans oyu etou, l' plêji d' choûter après l' concours, kékes tchansons da Guy Cabay, " lu pus brésilyin des Walons ", ki prezantot su nûve plake. Grâce mwintes côps ås deûs Guy.
Damadje ku la sale n' astot k' a mitan plinne, ça mankot d' tchaleûr ; fåt dîre ku la RTBF k' adjinsmot l' concours, n' è nin fwêt brâmint d' publicité, ni d' propagande pou c' djoûr la. Lu gangnant du djoûr, ku dj' ans oyu l' plêji d' bwere in vêre d' Orvå avu li après, nous è conté, k' on n' lî avot nin dit k' i plot vnu avu ses soçons pou l' acouradjer. Pou ene tchinne d' informåcion, la RTBF djouwe co pus vite la " dzinformåcion ", c' est meyeû martchî. Pont d' djournalisse non pus, çu djoûr la, in seûl fotografe, et pont d' camera, ni du l' RTBF, ni dul tchinne réjionale, sabaye s' il avint sté invités ?
Dins la grande sale, dj' ans polu tchaker dins nôs mwins, pou-z aplôdi les 4 årtisses seleccionés. Siè ! Vs avez bin lî : 4 tchanteûs seulmint seleccionés, su les dîj ki prezantint leû cantidature. Et rèlîs sins èpreûve du séleccion, mon parant ! Nèni, d' après ene DAT û ene cassete avoyéye, in mwès dvant, il ont sté tchwèzis. Sabaye si les organizeûs avint peûr ku la sale seûche trop ptite, ûcobin ku la chîje dère trop lontimp... Pourtant, a 11 eûres, dju moussins fû, da. Eûreûsmint k' la nûve cafétaria, bin rassonréye, nous ratindot, avu nosse Paul Lefin k' avot sogne du ses invités.
Vnans è al chîje, dabôr, c' est pou ça k' dj' astins la ! La prumîre canditate, oneûr ås dames, vnot dul Principåté ; ele su loume Pascale Bury ; ele nous è tchanté trwès belès tchansons tadicionèles : " Walonreye ", " Li ptit gamin d' djus d' la " su èn êr du valse, et " ...les aléyes do Parc d' aclimatåcion " ; avu leye, lu payi d' Lîdje è trovu ene nûve Annie Cordy, la minme vwè, la minme croléye blanke tiêsse, et l' minme jesse pou trousser la cote ! Si v' duvez animer ene chîje dins in hôme, houtchez la, vous è srez fwârt binåje. Pû Guy Lemaire nos è prezanté lu deûjime candidat : Pascal Heringer ki vint dul province du Hinnôt, tere du tchanteûs walons, come les deûs candidats ki chûront. Et dîre ku les djins du Hinnôt k' astint la pou lz acouradjer, su plint compter su les dets d' ene mwin ! Fåt crwere k' i n' ruçuvet nin l' Agenda Culturel Walon d' l' UCW. Gn è k' li k' è anoncé la chîje. Avu Pascal Heringer, lu payi d' Châlurwè è trovu in nû Claude François, k' è " rêvé d' ene Walonîye ", mês ki n' vu nin " viker come in bedot " ! In tchanteû k' è dul vwè et k' è l' espèriance dul sinne. N' è-t i nin gangni timp d' l' esté, lu pris dul tchanson walone dul veye du Châlurwè ! Adon come trwezime candidat, Marc Keiser, è monté su lu scanfår, avu sn acordeyon. I nos è fwêt pinser a nosse Julos, avu ses tchansons et sn accint d' flamind d' Ostende. Su trwèzime tchanson, ene istwere k' il è viké, tûzéye d' après la cé da Lolotte, lî è valu in merité pris du l' meyeûse tchanson. Lu catrime candidat k' è monté s' la sinne, è chapè l' Festival : Michel Lefevre. I vnot du payi d' Ate : lu vert payi, come i l' dit li minme. Ses tchansons a walo-picard, avu des tecses d' actuwalité, mé ossi des bokets pou fwêre rire du nosse societé : " Dioxine boogie ", " Plache a crotes ", et bin chûre " Si t' es d' ichi, pâle come ichi " ont raveyé les djins, ki tchakint dins leûs mwins, su les êrs du rokènrol des bokets. Lu pris d' interpretåcion, i l' è gangné hôt la mwin. I l' avot bin merité, pusk' il è oyu etou lu " pris du public ". Et avu ça, il îrè rprezanter la Walonîye a Paris. Alaboneûre Michel et les ôtes bin chûr pou la bone chîje k' on-z è oyu tout vous choutant. Merci etou å jury k' è bin vôté, on-z î plot vey : Véronique Roba, Bruno Picard, Stéphane Quertinmont, Paul Bolland, Jacques-Yvan Duchesne, et in rprezantant du l' RTBF.
L' adresse du gangnant : Michel Lefevre (monneû dul binde Lariguete, ki tchante a picard, et k' è ddja prodût deûs CD), avenue Jouret, 57 a 7800 Ath.
Pîre Otdjâke, divins: Coutcouloudjoû n° 53, djanvî 2000.
Harmonisation des graphies des textes régiolectaux présentés sur ce site: véci
(Back homepage) Alans rzè al mwaisse-pådje
(Back textes sud-wallons) Alans rza sul pådje des scrîjadjes a walon dul Basse-Årdène
